“Özel hayvan yaşamevi” 13 Aralık 2024 tarihinde yayınlanan Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği ile tanımlandı. Eski yönetmelikte veya mevcut kanunda bu tesis tipi bulunmamaktadır.
Bu yönetmelik, özel hayvan yaşamevlerinin nasıl işletileceği ve izin süreçlerini detaylandırmaktadır.
Özel hayvan yaşamevi, hayvan üretimi yapılabilecek bir tesis değildir.
Gerçek kişiler (örneğin insanlar, adi şirketler) veya özel hukuk tüzel kişileri (örneğin dernek, vakıf, sendika, anonim şirket, limited şirket) Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan izin alarak özel hayvan yaşamevi kurabilir.
Öncelikle, özel hayvan yaşamevi hayvan bakımevi (barınak) ile aynı anlama gelmemektedir. Hayvan bakımevlerini kuranlar yerel yönetimler (il özel idareleri, büyükşehir ve büyükşehir ilçe belediyeleri, il belediyeleri, diğer ilçe ve belde belediyeleri) iken özel hayvan yaşamevlerinin kurucuları bu idari aktörler değildir. Şahsen izin için başvurulabileceği gibi dernek altında veya ticari bir ortaklık olarak da hareket edilebilir.
Hayvan bakımevleri “hayvanların sahiplendirilinceye kadar barındırıldığı ve rehabilite edildiği tesis” olarak tanımlanırken, özel hayvan yaşamevlerindeki hayvanlar sahiplidir. Çünkü bu tesisler, sahiplenilebilecek hayvanları yerel yönetimlerden sahiplenerek teslim almaktadır.
Başka bir deyişle, rehabilite edilmemiş veya sahiplenilmemiş bir hayvan bu tesislerde bulunmamaktadır.
Tesislerdeki hayvanların ziyaret edilmesine ise oldukça kısıtlayıcı bir düzenleme getirilmiş. Ziyaretçilerin “hayvanlara doğrudan temasının ve ulaşmasının önlenmesi için” gerekli tedbirlerin alınması gerekiyor. Ayrıca, hayvanların dışarı çıkması da düzenlenmeye tabi olmuş; “Hayvanların özel hayvan yaşamevi dışına çıkmasını engelleyici tedbirlerin alınması” şeklinde bir ifade getirilmiş.
Son olarak, “tehlike arz eden hayvanlar”ın bu tesislere teslim edilemeyeceği belirtilmiştir. Bu tür hayvanların sahiplenilmesi, sahiplendirilmesi, barındırılması ve beslenmesi maalesef yasaklanmıştır.
Özel hayvan yaşamevinin bulunacağı arazinin afet riskininin değerlendirilmesi, belirli alanlara uzak olma, yerleşim yeri dışında olma, ulaşım kolaylığı, atık tesisine yakınlık gibi birtakım teknik gereklilikleri sağlaması gerekmektedir (bkz. Yönetmelik Madde 17).
Ayrıca, bu tesislerin içerisinde şu bölümlerin asgari olarak bulunması gereklidir:
Özel hayvan yaşamevlerinde, mimari tasarım, hijyen standartları ve yasal düzenlemelere uyum sağlanması da gerekmektedir (bkz. Yönetmelik Madde 17). Tesisler, güneş ışığı alan temiz alanlar, güvenli yemlikler ve dezenfekte edilebilir materyallerle donatılmalı; düzenli temizlik, su temini ve atık yönetimi gibi şartları yerine getirmelidir. Ayrıca, ziyaretçi temasının sınırlandırılması ve hayvanların güvenliğini sağlayacak tedbirler alınmalıdır.
Belediyeler, “uygun görmesi” veya “ihtiyaç duyması” halinde özel hayvan yaşamevleriyle iş birliği protokolü yapabilir. Ancak bu bir zorunluluk değildir. Anlaşma sağlandığında, yerel yönetimler tarafından veterinerlik hizmetleri sağlanabilmektedir.
İl Şube Müdürlüğünün görevleri arasında kuruluş başvurularını değerlendirmek, kullanılacak arazinin uygunluğunu incelemek ve çalışma izin belgesini düzenlemek var.
İl Hayvanları Koruma Kurullunun sorumlulukları arasında ise “özel hayvan yaşamevlerinin gerektiğinde çalışma izinlerini iptal etmek ve bu tesislerdeki hayvanların uygun bir tesise aktarılmasını sağlamak” var.
Ayrıca, özel hayvan yaşamevleri mevzuat kapsamında düzenli denetime tabidir.
